Kripto Sözlük olarak sizler için hazırladığımız bu rehber geniş çaplı bir kripto para terimleri sözlüğü olacak. "Kripto para nedir", "kripto para cüzdanı ve adresi nedir", "Bitcoin nedir", "kripto para madenciliği nedir", "Bitcoin nereden alınır" ve "kripto paralar nereden alınır satılır" gibi soruların cevaplarının yer aldığı kripto para sözlüğü sizlerle. Kripto para terimler sözlüğü, kısaca Kripto Sözlük 😊
Kripto Para Nedir?
Kripto para (Cryptocurrency) güvenlik prosedürü olarak yüksek düzeyde şifreleme kullanan, dijital para birimlerinin genel adıdır. Dilimize İngilizceden olan "Crypto" - "Currency" kelimelerinin birleşiminde oluşan "Cryptocurrency" kavramından gelmektedir.
Bitcoin Nedir?
Dünyanın ilk kripto para birimi Bitcoin (BTC)'dir. Bitcoin ağı 3 Ocak 2009'da hayata geçmiştir. BTC Whitepapper'ı Satoshi Nakamoto imzasıyla yayınlanmıştır, ancak Satoshi Nakamoto'nun bir kişi ya da topluluk olduğu, takma isim mi yoksa gerçek isim mi tarzı tartışmalar vardır. Tarihte bilinen ilk BTC transferi kriptograf Hal Finney ile Satoshi Nakamoto arasında gerçekleşmiştir.
Blockhain Nedir?
Blockchain, Türkçe adıyla Blok zinciri, şifrelenmiş işlemlerin takibini sağlayan dağıtık bir veri tabanıdır. Kriptografi kullanılarak bağlanan ve güvenli hale getirilen, bloklar adı verilen ve düzenli olarak büyüyen bir kayıt listesidir. Blockchain Satoshi Nakamoto tarafından Bitcoin için kullanılması için tasarlansa da diğer kripto paralar Satoshi Nakamoto'nun Blockchain'inden ilham almıştır. Hükümetler, her ne kadar Bitcoin'e çekimser yaklaşsa da, Blockchain'e olan ilgisi ve yatırımları BTC'ye göre çok daha fazla durumdadır. Blok zinciri bir nevi muhasebe defteridir.
Block Explorer
Blockchain üstünde gerçekleşmiş ve gerçekleşecek olan tüm işlemlerin takibini sağlayan web sitelerine verilen genel bir isimdir. Örneğin https://blockchain.info/ adresi üstünden Bitcoin işlemleri takip edilebilir.
Bitcoin Mining (Madencilik) Nedir?
"Bitcoin nasıl üretiliyor?"gibi soruların cevap anahtarı Bitcoin madenciliğinde gizlidir. Bitcoin herhangi bir merkez bankasına, bir hükümete bağlı değildir ve bundan dolayı sınırlı bir arza sahiptir. Bitcoin arzı 21 milyon adetle sınırlandırılmıştır ve BTC üretimi için bazı temel kurallar vardır. Bir BTC transferi yapılırken bu transfer işlemi diğer birçok transfer ile birlikte bir blokta toplanır ve şifrelenir. Bu şifreler madenciler tarafından çözülür ve Bitcoin transferleri gerçekleşerek sistemin sürekliliği sağlanır. Madenciler çözülmesi güç, yüksek zorlukta bu matematiksel şifreleri çeşitli yazılım ve cihazlarla şifreyi çözen madenci de blok başına belli bir miktar Bitcoin üretmiş, açığa çıkarmış olur. Blok başına ödül verilmektedir. Bu ödüller her 4 yılda bir yarı yarıya iner. Buna halving, blok yarılanması denir.
Bitcoin Halving Nedir?
Halving, blok yarılanması demektir ve bu tabir, kripto para ekosisteminde ilk olarak Bitcoin ile duyuldu. Bitcoin'in kurucusu Satoshi Nakamoto adlı kişi veya grup, yazdığı kodlarda Bitcoin’in toplam adedini 21 milyon ile sınırlı tuttu ve hem madenciliğin 2140 yılına kadar devam edebilmesi için hem de blok zincirde arz talep dengesini sağlayabilmek için madencilere her blok başına verilen Bitcoin ödülünü işlenen her 210 bin blokta, 4 yılda bir yarı yarıya azaltılacak şekilde tanımlandı.
Altcoin Nedir?
Bitcoin dışında tüm kripto paralara Altcoin nedir. Altcoin'lerin başında Ethereum gelir, yine aynı şekilde LTC, XRP, LINK vb. popüler Altcoin'lerle beraber binlerce Altcoin mevcuttur.
Ethereum nedir?
Başlangıçta Vitalik Buterin adlı bir programcı tarafından teknik inceleme olarak yayınlanan Ethereum, merkezi olmayan uygulamaların oluşturulmasına yardımcı olacak bir platform olarak piyasaya sürülecekti. İlk önerisi, uygulama geliştirmede yardımcı olacak bir komut dosyası dili vererek Bitcoin (BTC)'e belirli değişiklikler getirmekti.
Teklifi reddedildi, bu yüzden devam etti ve bu amacı çözmek için platformunu geliştirmeye karar verdi. Yoğun çalışmalardan sonra, Temmuz 2015'te Vitalik Buterin, kamu kullanımı için Ethereum'u başlattı. Ether, Ethereum operasyonları için kullanılan token'dı ve halka açık bir deftere sahipti. Ether'in sembolü ETH'dir ve hemen hemen her kripto para borsasında mevcuttur.
Crypto Exchange
Başta Bitcoin olmak üzere kripto para birimlerinin alınıp satılabildiği ve kullanıcılarına işlem yaparken aracı olup güvenli bir ortam yaratmaya çalışan borsalardır. Kripto para borsalarına örnek: Icrypex
Token Nedir?
Blockchain'de bulunan dijital olarak şifrelenmiş varlıklardır. Ancak, hisse senetlerine biraz benzerler.
Token'lar genellikle Blockchain ekosisteminde kullanıcının belirli özelliklere erişmesine izin vermek, işlem ücretleri ödemek vb. farklı özelliklere sahiptir. Token'ların bir başka amacı ise yatırımcılar bunları zamanında ICO olarak da bilinen bir token satışı yoluyla satın aldıklarından, bir şirket projesinin büyütülmesi için finansal kaynağı sağlar. Bu token'lar satın alınabilir ya da sahibi olan platform tarafından dağıtılabilir. Token'ları fiyatı genel olarak projenin ne kadar iyi bir performans gösterdiğine bağlıdır. Proje başarılı olursa eğer token'ın fiyatı her zaman olmasa da ihtimalle yükseliş trendi gösterir.
Kripto Para Terimler Sözlüğü
Satoshi: Bitcoin'in yüz milyonda biridir (0.00000001 BTC)
ATH (All time high): Bir kripto para biriminin tarihinde ulaştığı en yüksek fiyat noktasıdır.
Dip: Bir kripto para biriminin belirli bir zaman aralığında gördüğü en düşük fiyat seviyesidir.
Destek: Bir kripto para biriminin fiyatının düşerken durmasının beklendiği seviyeyi ifade eder.
Direnç: Bir kripto para biriminin fiyatının yükselirken durmasının beklendiği seviyeyi ifade eder.
Fomo (Fear of missing out): Kripto para birimleri yükselirken kaçırma korkusunu ifade eder. Kâr kaçırma korkusu denebilir.
Fud: (Fear uncertainty and doubt): Marketteki fiyatların düşeceği hissi veya kişinin tedirgin olma durumu. Zarar etme korkusu denebilir.
Hodl: Bir kripto para birimini fiyatı düşse de satmadan beklemek ve uzun vadede yükseleceğini düşünüp daha büyük kârlarla satmayı beklemeye yani elinde tutmayı ifade eder.
Shilling: Bir kripto para biriminin reklamını yaparak yatırım tavsiyesi vermek.
YTD: Yatırım tavsiyesi değildir ifadesinin kısaltılmışıdır. Yetkili olmayan kişiler tarafından yatırım tavsiyesi vermek suç teşkil etmektedir.
Stop-Loss: Bir kripto para biriminin belli bir yüzdelik düşüşe gelip düşüş devam etmeden zararı durdurma, otomatik satış işlemine verilen addır. Kısaca kaybı durdurmak için yapılan satış emridir.
Pump: Fiyatın genellikle planlı ya da bir haber ile ani yükselmesi
Dump: Fiyatın genellikle planlı ya da bir haber ile ani düşmesi
Bullish, Bull: Yükseliş beklentisi
Bear, Bearish: Düşüşe meyilli fiyat, düşüş beklentisi.
Wallet Adress: Bitcoin ya da diğer kripto para birimlerinde ödeme yapmak ve ödeme almak için kullanılan Alfanumerik adresleri ifade eder.
Cold Wallet: İnternet ortamından uzak, kripto paraları çevrim dışı saklamak için kullanılan donanım cüzdanlarıdır. Örneğin: Ledger Wallet
Moon: Bir kripto paranın büyük oranlarda yükseliş beklentisini ifade eder.
Moad: Devasa boyutta düşüş.
Rekt: İflas etmek
Breakout: Fiyat Kırılımı
Hype: Bir kripto para biriminin fiyatının haber veya söylentilerle olası fiyatlarının üstüne çıkarılması, şişirilmesi durumudur. Dedikoduda al haberde sat şeklinde de ifade edilebilir.
Arbitraj: Borsalar arası kripto paralar arasında oluşan fiyat farklılıklarından kâr sağlamak için işlemler yapmaya denir.
Scalping: Teknik analiz yöntemleri kullanılarak çok kısa sürede çok fazla alım-satım yaparak kâr elde etmekdir.
Volatil:Kripto para piyasasının aşırı dalgalanmaya müsait olması durumudur.
Scam: Dolandırıcılık
Airdrop: Bir proje tarafından verilen görevleri yerine getiren kullanıcılara bedava şekilde verildiği ifade/iddia edilen ücretsiz/hediye kripto paralardır.
(TA):Teknik Analiz
Whale: Balina olarak tabir edilen çok yüklü miktarda paraya sahip kişi ya da kişiler topluluğu
Fork: Çatallanma şeklinde de ifade edilir. Aynı veri tabanın bir kopyasının oluşturulup yeni bir blok zinciri oluşturulmasıdır. Örneğin Bitcoin forkundan Bitcoin Cash Litecoin'in ortaya çıkması. Çalışma prensipleri aynı olsa da farklı özelliklere sahip olurlar.
ERC20: Ethereum ağını kullanmayı tercih eden kripto para birimlerinin uyması gereken kurallara ERC20 denir.